Đề xuất này được Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) góp ý cho Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Nội dung về thu hồi đất để thực hiện dự án đô thị, nhà ở thương mại là một trong những điểm mới của dự thảo Luật.
Theo dự thảo, cơ chế thiết lập quỹ đất cho nhà ở thương mại sẽ đi theo hai hướng. Thứ nhất, với dự án sử dụng đất không phải đất ở, Nhà nước sẽ thu hồi để tạo lập quỹ đất đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án.
Thứ hai, với đất ở và các loại đất không phải đất ở, doanh nghiệp sẽ đi thoả thuận để chuyển mục đích sử dụng sang đất đô thị, nhà ở thương mại. Trường hợp này Nhà nước không thu hồi đất.
Các doanh nghiệp cho rằng, cơ chế tự thoả thuận với người dân là không khả thi, khiến cho dự án gặp nhiều khó khăn để thực hiện. Bởi lẽ trong nhiều trường hợp, giải phóng mặt bằng bị ách tắc chỉ vì một ít hộ dân không muốn thoả thuận hoặc yêu cầu giá quá cao.
"Thực tế, doanh nghiệp không thể đàm phán, thoả thuận với hàng ngàn người dân trong một dự án lớn", VCCI nêu và nhìn nhận, để có thể triển khai dự án, doanh nghiệp cần sự hỗ trợ của nhà nước trong thu hồi đất. Theo đó, VCCI đề xuất thiết kế cơ chế có sự can thiệp của Nhà nước vào việc thu hồi đất trong trường hợp nhà đầu tư không thể thỏa thuận được với người sử dụng đất (ví dụ có thể đặt ra tỷ lệ % đất không thể thỏa thuận được mà Nhà nước phải can thiệp).
Mặt khác, VCCI cho rằng, việc dự thảo phân tách Nhà nước thu hồi đất dựa vào tính chất của đất (đất không phải là đất ở) còn nhà đầu tư thoả thuận đất ở và các loại đất không phải đất ở, dường như chưa phù hợp.
Vì có trường hợp, nhà đầu tư nhận chuyển nhượng các loại đất không phải là đất ở và đất này phù hợp với quy hoạch nhưng không thể thực hiện dự án bởi theo quy định đất đó phải có một phần là "đất ở". Đây cũng là trường hợp vướng mắc lớn trên thực tế mà doanh nghiệp đã phản ánh trong mấy năm vừa qua.
Trên thực tế, đề xuất Nhà nước thu hồi đất cho dự án đô thị, nhà ở thương mại nhận được nhiều quan điểm trái chiều thời gian qua. Về bản chất, doanh nghiệp "thích" được Nhà nước thu hồi, giao đất sạch để tiết kiệm thời gian, chi phí. Còn người đang sử dụng đất lại mong muốn doanh nghiệp trực tiếp giao dịch, đàm phán để có giá bồi thường theo thoả thuận.
Doanh nghiệp cũng từng bày tỏ nguyện vọng này trong các lần đóng góp ý kiến với dự thảo. Ví dụ, Chủ tịch Tập đoàn BRG hôm 8/3 trong hội thảo có sự tham gia của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đề xuất, khi đạt thoả thuận với đa số người dân, chủ đầu tư được yêu cầu các cơ quan nhà nước thu hồi, cưỡng chế. Mức đa số ở đây, theo doanh nghiệp, có thể tính là trên 50%.
Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ Tài nguyên & Môi trường - cơ quan soạn thảo thời cho rằng dự thảo luật đã quy định rất rõ những trường hợp nào Nhà nước sẽ thu hồi, trường hợp nào quy định thoả thuận thì sẽ không can thiệp biện pháp hành chính.
Trước đó, khi thảo luận ở tổ về dự án Luật Đất đai sửa đổi, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ quan điểm không đồng tình với đề xuất Nhà nước thu hồi đất cho các dự án nhà ở thương mại, dự án đô thị. Đây là hoạt động kinh tế đơn thuần do doanh nghiệp thực hiện. Nhà nước tham gia vào quá trình thu hồi đất để chuyển giao cho doanh nghiệp có thể làm phát sinh tranh chấp, khiếu kiện của người sử dụng đất.
Các đại biểu cũng đề nghị cân nhắc trường hợp thu hồi đất không phải đất ở để làm dự án nhà ở thương mại nhằm tạo quỹ đất đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất. Thay vào đó, trường hợp này nên để doanh nghiệp tự thoả thuận với người có đất thu hồi, nhằm bảo đảm quyền lợi của người dân, Nhà nước và doanh nghiệp, cũng như Nghị quyết 18 của Trung ương. Nếu một phần người dân không đồng tình việc thu hồi, cần bổ sung quy định Nhà nước phải can thiệp, nếu không các doanh nghiệp không thể thực hiện được các dự án đô thị.
Đức Minh
