Theo tìm hiểu của VnExpress, loại bút này chứa hai hoạt chất khác nhau gồm semaglutide và liraglutide. Trên toàn cầu, bút tiêm chứa hoạt chất semaglutide đang gây sốt, nhiều người đổ xô tìm kiếm sản phẩm này trên các trang mua bán. Họ tin vào những bài đánh giá và quảng cáo, cho rằng đây có thể là "thần dược" giúp kiểm soát cân nặng. Thuốc cũng len lỏi trong thị trường chợ đen, được buôn bán bất hợp pháp với giá "trên trời" tại nhiều quốc gia như Trung Quốc, Anh...

Tại Việt Nam, bút chứa liraglutide phổ biến hơn. Trên các nền tảng trực tuyến, bút giảm cân chứa liraglutide được quảng cáo có ba liều, mỗi liều sử dụng trong 10 ngày, tiêm vào bụng, đùi hoặc cánh tay. Một liệu trình kéo dài 30 ngày sẽ giúp giảm 4-6 kg cân nặng.

Một người bán hàng tên Trung cam kết sản phẩm nhập khẩu chính hãng, chất lượng đảm bảo, nhấn mạnh cần mua đủ cả ba liều thuốc để sử dụng trong vòng một tháng để thấy hiệu quả, không chấp nhận bán lẻ. Người bán hàng nói thuốc có tác dụng làm lỏng và đốt cháy các mô mỡ thừa, tăng trao đổi chất, tăng cơ bắp, giảm thèm ăn, từ đó giảm 3-5 kg một tháng tùy cơ địa. Giá bút và thuốc dao động từ 5 triệu đồng đến hơn 20 triệu đồng, tùy số liệu trình. Để tăng độ uy tín, một số người bán còn chụp ảnh tin nhắn từ khách hàng hỏi mua, tư vấn khách không cần đến spa, bệnh viện, phòng gym để giảm béo.

Phó giáo sư Nguyễn Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Phẫu thuật tiêu hóa kiêm Chủ nhiệm khoa Phẫu thuật ống tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cho biết bút giảm cân trong nhóm thuốc giảm cân, thuộc phương pháp điều trị nội khoa điều trị béo phì. Chỉ định điều trị này áp dụng cho những người béo phì, tức có tình trạng tích mỡ quá mức ở trong cơ thể, dưới sự tư vấn cụ thể của bác sĩ.

Phó giáo sư Anh Tuấn giải thích béo phì được xác định bằng chỉ số khối cơ thể (BMI). Trong đó, các nước phương Tây lấy chỉ số BMI từ 40 trở lên để xác định người béo phì. Ở châu Á, người béo phì có chỉ số BMI từ 30 trở lên. Tại Việt Nam, BMI 23-25 là thừa cân, 25-30 là béo phì độ một, 30-35 là béo phì độ 2 và trên 35 là béo phì trầm trọng.

Điều trị béo phì là toàn diện, gồm ba giai đoạn khác nhau. Giai đoạn một, người bệnh tự điều chỉnh, thay đổi chế độ ăn uống và luyện tập thể chất. Trong đó, người bệnh phải tính toán được năng lượng thu nạp, tiêu thụ của cơ thể, xây dựng thói quen kiểm soát cân nặng thường xuyên từ đó kiểm soát được chế độ ăn; chế độ tập luyện phù hợp. Khi phương pháp này không thành công, người bệnh béo phì mới được điều trị bằng phương pháp nội khoa, trong đó có sử dụng các dược phẩm giúp giảm cân.

Cuối cùng, khi việc thay đổi lối sống và điều trị nội khoa không kết quả, người bệnh mới cần đến phẫu thuật giảm cân, trong đó phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày đang được coi là phương pháp an toàn, hiệu quả và bền vững nhất.

Về thuốc, Việt Nam mới có hai loại thuốc giảm cân, trong đó có bút giảm cân chứa liraglutide, được Bộ Y tế cấp phép hồi tháng 3/2021. Ban đầu, thuốc này được dùng để điều trị tiểu đường, sau đó được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) Mỹ cho phép sử dụng để điều trị giảm cân.

Bút giảm cân đưa vào cơ thể hợp chất tương tự hormone tạo cảm giác no, chất này tồn tại tới 13 giờ sau khi nạp. Chính vì vậy, người bệnh sẽ cảm thấy no cả ngày, từ đó giảm khối lượng ăn, bữa ăn, trên cơ sở đó giúp giảm cân nặng. Nhiều nghiên cứu cho biết nếu dùng đúng chỉ định, thuốc có thể giúp giảm 9-10 kg trong một năm sử dụng, có thể sử dụng lâu dài. Tuy nhiên, bút giảm cân không có tác dụng tăng trao đổi chất, đốt mỡ hoặc xây dựng cơ bắp như lời quảng cáo trên mạng.

Phó giáo sư Anh Tuấn cho biết "rất thông cảm với những người có thân hình béo mập, muốn tìm mọi cách để giảm cân". Họ rất khó giảm ăn, có người giảm ăn ban ngày, ban đêm ngủ mơ thấy được ăn. Cái đói hành hạ khiến họ giảm cân thất bại. Khi sử dụng bút giảm cân, người béo được giảm ăn mà vẫn thoải mái, không cần ăn kiêng, vì vậy họ có tâm lý lựa chọn phương pháp nhanh, dễ thực hiện hơn.

Tuy nhiên, bút giảm cân cũng gây tác dụng phụ, ví dụ thi thoảng gây buồn nôn. Khi dừng sử dụng, người bệnh có thể thèm ăn, ăn nhiều hơn, từ đó gây tăng cân trở lại. Bên cạnh đó, giá thành thuốc đắt, một liệu trình điều trị kéo dài 3 tháng tốn kém khoảng 20 triệu đồng, không khả thi khi áp dụng lâu dài.

Do đó, bút giảm cân phải được sử dụng dưới sự kê đơn, tư vấn, giám sát chặt chẽ của bác sĩ. Thuốc chỉ định sử dụng cho người béo phì, có BMI trên 25 nhưng chưa tới chỉ định phẫu thuật; hoặc chỉ định cho người béo phì, phải phẫu thuật nhưng chưa đảm bảo sức khỏe để mổ; những người béo phì và mắc tiểu đường.

Phó giáo sư Anh Tuấn khuyến cáo không dùng các sản phẩm giảm cân bừa bãi nói chung do chúng không được kiểm soát về thành phần, nhiều loại có thành phần độc hại với cơ thể. Mọi người cần kiên trì với phương pháp giảm cân khoa học với cơ thể, từ đó xây dựng nền tảng sức khỏe tốt, tránh béo phì trở lại.

Chi Lê