Cuối tháng 8, khoảng 1.000 công nhân Công ty Nidec Servo, thành viên Tập đoàn Nidec Nhật Bản, "anh em" với nhà máy Nidec Việt Nam cùng ở Khu công nghệ cao (TP Thủ Đức) đồng loạt ngừng việc phản đối cách điều chỉnh lương mới. Theo đó, phương án ban đầu được đưa ra các công ty thuộc tập đoàn sẽ đồng loạt tăng 260.000 đồng mỗi tháng vào lương cơ bản cho tất cả lao động.

Khi công nhân Nidec Servo ngừng việc, khoảng 3.000 lao động ở Nidec Việt Nam cũng rục rịch phản ứng. Một đơn kiến nghị dày đặc chữ ký của nhân viên gửi đến công đoàn thông báo cụ thể ngày, giờ ngừng việc, trùng với lịch lãnh đạo tập đoàn từ Nhật sang. "Nếu cuộc ngừng việc nổ ra, các bên đều thiệt hại, thương lượng tăng lương cũng khó thành", ông Hồng đánh giá và yêu cầu các tổ công đoàn vận động công nhân bình tĩnh.

Cùng lúc đó, ông gửi email cho giám đốc yêu cầu rút lại phương án điều chỉnh lương ngay lập tức. Mức tăng mới cần dựa trên nguyện vọng của công nhân nếu không sẽ có đình công. Ngay trong đêm, những email trao đổi qua lại giữa công đoàn và chủ doanh nghiệp liên tục được gửi đi. Cuối cùng, ông chủ người Nhật đồng ý nâng mức tăng lên 300.000 đồng vào lương cơ bản và thêm tỷ lệ phần trăm (%) vào phần phụ cấp cố định tùy theo bậc thợ.

Có được xác nhận của ban giám đốc, ông Hồng gửi thông báo đến toàn bộ lao động. Vụ việc giúp "tháo ngòi" cuộc ngừng việc ngay trước giờ lãnh đạo tập đoàn đến thăm, đồng thời chấm dứt cuộc giằng co thương lượng tăng lương kéo dài hai tháng ròng.

22 năm trước, ông Hồng khi đó 24 tuổi được nhận vào làm việc tại nhà máy Nidec Việt Nam với vị trí bảo trì máy móc. Trong quá trình làm việc, ông thường xuyên kiến nghị lên ban giám đốc những điều chưa hợp lý nên đồng nghiệp tin tưởng bầu vào ban chấp hành công đoàn, sau đó giữ vị trí chủ tịch.

Là người đại diện cho công nhân nên ông không ngại va chạm trực diện với ban giám đốc, đề nghị khắc phục những điều khoản, quy định không đúng pháp luật như sử dụng lao động thời vụ, điều chuyển lao động bất hợp lý, yêu cầu công nhân nữ phải cam kết không được sinh con trong một năm đầu ký hợp đồng...

Nhận thấy "ông Hồng quá rắc rối", năm 2018, công ty để ông làm công đoàn, ban giám đốc thu hồi các công việc chuyên môn. "Mục đích là để tôi nản, xin nghỉ việc", vị cán bộ công đoàn lâu năm nói và thừa nhận thời điểm đó muốn rời công ty nhưng nghĩ đến sự tín nhiệm của công nhân lại cố gắng. Hơn 10 năm ông làm chủ tịch công đoàn, Nidec Việt Nam là một trong những nhà máy ở Khu công nghệ cao không xảy ra tranh chấp lao động.

"Mục tiêu cuối cùng là mối quan hệ lao động tại doanh nghiệp hài hòa, tránh đình công hay kiện tụng", ông Hồng nói về những cuộc đối đầu của mình. Với người cán bộ công đoàn lâu năm, điều an ủi là trong 7 đời giám đốc vẫn có người hiểu và cải thiện nhiều chính sách, gia tăng phúc lợi cho nhân viên như cho lao động nam nghỉ thêm một ngày khi vợ sinh, nghỉ hai ngày khi ông bà mất vẫn được hưởng nguyên lương, tổ chức bữa ăn sáng tại nhà máy, thêm nhiều loại phụ cấp cho công nhân...

So với nhà máy Nidec, kỳ điều chỉnh lương tối thiểu của Công ty TNHH Nissei Electric Việt Nam ở Khu chế xuất Linh Trung II diễn ra yên bình hơn. Từ năm 2021 đến nay, gần 1.700 công nhân được ba lần tăng lương với tổng số tiền 600.000 đồng. Điều này giúp mức lương thấp nhất của công nhân học việc, chưa qua đào tạo đạt 5 triệu đồng, cao hơn lương tối thiểu vùng I gần 200.000 đồng.

Để có được kết quả này, phần lớn nhờ vào sự thương lượng khéo léo của chủ tịch công đoàn Trần Thị Hồng Vân. Hơn 20 năm trước, ở tuổi 21 tuổi, bà Vân từ Tiền Giang lên nhà máy Nissei Electric tìm việc. Bà được nhận vào vị trí đóng dập đầu nối dây điện. Nhờ chịu khó, ham học hỏi, bà nhanh chóng vượt lên dẫn đầu bảng xếp hạng năng suất của chuyền. Một năm sau, bà được cất nhắc lên làm tổ trưởng, quản lý và hiện tại chịu trách nhiệm hỗ trợ sản xuất, chuyên sử lý các sự cố phát sinh ở dây chuyền vừa được Nhật chuyển giao.

Gần 10 năm gắn bó, bà được công nhân tin tưởng bầu vào ban chấp hành công đoàn tại doanh nghiệp, hai năm sau giữ vị trí chủ tịch. Từng là công nhân nên bà thấu hiểu những khó khăn người lao động gặp phải để đề xuất chủ doanh nghiệp cải thiện tiền lương, chế độ phúc lợi.

13 năm là chủ tịch công đoàn, theo bà Vân, kinh nghiệm để thương lượng thành công là các đề xuất phải đảm bảo hài hòa lợi ích đôi bên, đánh giá khả năng thực hiện của doanh nghiệp để đưa ra kiến nghị phù hợp. Ngoài ra, những năm đầu vào công ty để dễ giao tiếp và đọc hướng dẫn sử dụng máy móc, bà đã đăng ký học thêm tiếng Nhật. Nhờ vốn ngoại ngữ, bà dễ dàng trao đổi trực tiếp các nội dung với chủ doanh nghiệp.

Ví dụ khi đề xuất tăng lương ba lần liên tiếp trong hai năm 2021-2022 trong khi lương tối thiểu không tăng, bà Vân phải dùng chiến thuật "lạt mềm buộc chặt", dẫn ví dụ giá cả tăng cao, đời sống công nhân khó khăn, "đánh vào tình cảm" để thuyết phục chủ doanh nghiệp điều chỉnh.

Nhiều đề xuất của công đoàn được ban giám đốc tin tưởng, thực hiện ngay vì "vẹn cả đôi đường". Khi Covid-19 bùng phát ở Bắc Giang, bà đề nghị ban giám đốc tăng tần suất họp với công đoàn, thay vì một tháng một lần như trước. Tại các cuộc họp, công đoàn cập nhật tình hình dịch bệnh, đưa ra các mô hình sản xuất "3 tại chỗ" hoặc "một cung đường – hai điểm đến" mà các doanh nghiệp đang thực hiện để ban giám đốc chủ động lên phương án.

Để công nhân an tâm, công đoàn cũng đề nghị công ty đưa ra phương án trả lương trong trường hợp nhà máy dừng sản xuất, phong tỏa, công nhân không đến được nơi làm việc. Hai bên thống nhất thỏa thuận trả lương ngừng việc cho người lao động trong thời gian nghỉ do dịch. Kết quả, từ tháng 6/2021, lao động không chỉ được hưởng 75% lương cơ bản mà còn được tăng thêm 200.000 đồng mỗi tháng. Công nhân an tâm nhưng doanh nghiệp được cái lợi là không thiếu lao động sau dịch.

"Tiếng nói của công đoàn là tiếng nói của công nhân nhưng cũng không nên đối đầu với với lợi ích doanh nghiệp. Với mục tiêu đó, những cuộc thương lượng dễ đạt được đồng thuận", bà Vân nói.

Theo bà Lê Thị Kim Thúy, Phó chủ tịch Liên đoàn lao động TP HCM, bà Vân và ông Hồng đều là những cán bộ công đoàn nhiệt huyết. Ông Hồng từng được nhận Giải thưởng 28/7 tôn vinh cán bộ công đoàn tiêu biểu, bà Vân nhận giải thưởng Tôn Đức Thắng vinh danh thợ giỏi và giải thưởng Nguyễn Văn Linh của Tổng liên đoàn Lao động. Cán bộ công đoàn xuất thân từ công nhân am hiểu công việc thực tế, thông cảm sâu sắc với đời sống người lao động từ đó đề xuất các chính sách phù hợp mong muốn của công nhân.

Lê Tuyết